ปุ๋ยอินทรีย์ คือสารประกอบที่ได้จากสิ่งที่มีชีวิต ได้แก่ พืช สัตว์ และจุลินทรีย์ ผ่านกระบวนการผลิตทางธรรมชาติ ปุ๋ยอินทรีย์ส่วนใหญ่ใช้ในการปรับปรุงสมบัติทางกายภาพของดิน ทำให้ดินโปร่ง ร่วนซุย ระบายน้ำและถ่ายเทอากาศได้ดี รากพืชจึงชอนไชไปหาธาตุอาหารได้ง่ายขึ้น ปุ๋ยอินทรีย์ มีปริมาณธาตุอาหารอยู่น้อยเมื่อเปรียบเทียบกับปุ๋ยเคมี และธาตุอาหารพืชส่วนใหญ่อยู่ในรูปของสารประกอบอินทรีย์ เช่น ไนโตรเจนอยู่ในสารประกอบจำพวกโปรตีน เมื่อใส่ลงไปในดินพืชจะไม่สามารถดูดไปใช้ประโยชน์ได้ทันที แต่ต้องผ่านกระบวนการย่อยสลายของจุลินทรีย์ในดิน แล้วปลดปล่อยธาตุอาหารเหล่านั้นออกมาในรูปสารประกอบอินทรีย์ เช่นเดียวกันกับปุ๋ยเคมี จากนั้นพืชจึงดูดไปใช้ประโยชน์ได้ สำหรับการผลิตเพื่อจำหน่ายนั้นมีการอัดเป็นเม็ดเพื่อความสะดวกในการนำไปใช้

แต่จากประสบการณ์ของผู้เขียนเองพบว่าเกษตรกรไม่นิยมใช้เพราะมีความเข้าใจและความเชื่อที่ผิดๆเนื่องจากองค์ความรู้เรื่องธาตุอาหาร หรือประโยชน์ของจุลินทรีย์ที่มีต่อต้นมะนาวหรือพืชอื่นๆ นั้นน้อยมากๆ โดยจะเน้นไปหาปุ๋ยเคมีเสียเป็นส่วนใหญ่ และอีกสาเหตุที่น่าสนใจมากๆคือโดนหลอกเอาแค่ดินอัดเม็ดมาจำหน่าย หรือแจกจ่ายโดยหน่วยงานของรัฐเอง ทำให้ใส่แล้วไม่เกิดการเปลี่ยนแปลงอะไรให้เห็น เกษตรกรจึงฝังใจว่าปุ๋ยอินทรีย์นั้นไม่มีประโยชน์อะไรเลยเนื่องจากได้ปุ๋ยปลอมหรือส่วนผสมไม่ถูกต้อง ซึ่งโดยส่วนมากสมัยนี้จะมีโรงงานรับจ้างผลิตปุ๋ยเพื่อให้ผู้ว่าจ้างผลิตนำไปจำหน่าย และทำตลาดซึ่งอยู่มากมาย หากใครทำตลาดได้หรือเป็นบุคคลที่มีชื่อเสียงในสังคม ก็สามารถจะมีปุ๋ยจำหน่ายได้โดยไม่ต้องมีโรงงานผลิตเอง โดยทางโรงงานรับจ้างผลิตจะมีสูตรให้เลือกหลากหลายมากมาย ส่วนของใครจะได้ผลหรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับการที่ต้องหมั่นตรวจสอบคุณภาพอยู่เสมอ แต่ทางที่ดีตัวเราเป็นผู้นำไปใช้กับต้นมะนาวหรือพืชอื่นๆนั้นต้องมีองค์ความรู้เรื่องปุ๋ยอินทรีย์อยู่บ้าง

ในปุ๋ยอินทรีย์อัดเม็ดที่มีจำหน่ายอยู่ทั่วๆไปนั้นหากเรามองดูด้วยสายตาเราจะไม่รู้เลยว่าใน 1 เม็ดปุ๋ยอินทรีย์มีส่วนผสมอะไรอยู่บ้าง ซึ่งในข้อมูลที่ให้ไว้ข้างๆกระสอบปุ๋ยนั้นก็อาจจะยังเชื่อไม่ได้ ดังนั้นผู้เขียนขอแนะนำข้อสังเกตของปุ๋ยอินทรีย์ที่ดีที่เราสังเกตได้จากสายตาของเราดังนี้

- เม็ดปุ๋ยต้องเป็นเม็ดอัดแน่นไม่เปื่อยยุ่ยเมื่อเอามือบีบเบาๆ

- สีต้องออกเป็นสีดำด้าน โดยจะคล้ายๆถ่าน และต้องไม่เป็นมันวาว

- เมื่อเปิดปากถุงดูครั้งแรกจะพบว่ามีขุยขาวๆเกาะอยู่ตามเม็ดปุ๋ยถือว่าเป็นปุ๋ยอินทรีย์ที่มีคุณภาพดีมาก

- ถุงบรรจุต้องมีการเย็บอย่างแน่นหนามั่นคง

สำหรับสวนมะนาวเราสามารถนำปุ๋ยอินทรีย์มาโรยรอบๆทรงพุ่มได้เมื่อมะนาวอายุ 4 เดือนขึ้นไป โดยใช้ต้นละครึ่งกิโลกรัม เพียงปีละ 1-2 ครั้งเท่านั้น เพื่อปรับปรุงดินให้มีความเหมาะสม แต่หากเป็นการปลูกแบบลงวงซีเมนต์นั้นสามารถนำมาผสมในขั้นตอนการปรุงดินโดยใช้วงละครึ่งกิโลกรมเพื่อเพิ่มจุลินทรีย์ ในดินได้โดยตรงเลย

1.3k @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร