เกษตรกรที่ปลูกมะนาวปัจจุบันส่วนมากจะปลูกกันในปริมาณที่มากบางรายอาจจปลูกมากถึง 10 ไร่ขึ้นไป ซึ่งทำให้ต้นทุนในการดูแลรักษาสูงตามไปด้วย ดังนั้นจะเห็นได้ว่าเกษตรกรที่ปลูกมะนาวเป็นจำนวนมากต้นมะนาวส่วนมากจะไม่สวยมีโรคแคงเกอร์และโรคอื่นๆ ทำให้ผลผลิตต่อต้นน้อยกว่าที่ควรจะเป็น แต่ก็อาศัยว่ามีจำนวนต้นมากเข้าว่า แต่ในทางกลับกันหากปลูกมะนาวไม่มาก เช่นต่ำกว่า 4 ไร่ลงมาจะทำให้การดูแลทั่วถึงต้นใบสวยงามผลผลิตต่อต้นสูงมากและทำให้มีโอกาสได้ทำการตอนกิ่งขายในบางช่วงของปี เพราะลำต้นใบสมบูรณ์สวยงาม เหมาะแก่การนำไปทำพันธุ์มาก จึงเป็นโอกาสอีกทางหนึ่งในการเพิ่มรายได้ให้แก่ตัวเกษตรกรเอง

จากข้อความข้างต้นสืบเนื่องมาจากผู้เขียน ได้มีโอกาสไปชมสวนมะนาวเจ้าหนึ่งที่จังหวัดกำแพงเพชร ปลูกมะนาวแป้นพิจิตร1 จำนวน 500 วงบ่อซีเมนต์จากการเดินสำรวจพบว่าร้อยละ 90 มีแคงเกอร์ที่ใบทั้งนั้นแต่ที่ลำต้นไม่พบหรือพบน้อยมากๆรวมทั้งที่ผลมะนาวก็พบว่าเป็นแคงเกอร์เช่นกัน เมื่อดูแล้วปรากฏว่าไม่สามารถจะตอนกิ่งไปขายได้เลยเพราะแคงเกอรืเต็มไปหมดจากการสอบถามเจ้าของสวน ปรากฏว่าปลูกมา 2 ปีกว่าพ่นสารป้องกันกำจัดแคงเกอร์แค่ครั้งเดียวเนื่องจากถ้าพ่นบ่อยทำให้ต้นทุนสูงมากอีกทั้งยากำจัดหนอนชอนใบต่างๆก็พ่นน้อยมากเฉลี่ย 2-3 เดือนต่อครั้ง แบบนี้น่าจะปลูกมากเกินไปทำให้มีปัญหาเรื่องการดแลผลผลิตต่อต้นก็ต่ำ สองปีแล้วยังไม่คืนทุน

อีกที่ที่ผู้เขียนได้มีโอกาสไปดูมาคือสวนมะนาวที่ตำบลท่าบัว อ.โพทะเล จ.พิจิตร พบว่าผู้ที่ปลูกมะนาวในเขตนี้พื้นเพมาจากเกษตรกรผู้ทำนาทั้งนั้นลักษณะก็เหมือนกับที่กล่าวมาข้างต้นเลย แต่ที่นี่จะเน้นปลูกลงดินเท่านั้น จากการสอบถามเขาจะไม่ค่อยเผยแพร่หรือถ่ายทอดความรู้ให้กันมากนัก อาจจะเป็นเพราะบางคนยังมีแนวความคิดแบบเก่าๆอยู่ก็เป็นได้ สภาพต้นไม่เหมาะแก่การตอนมาขยายพันธุ์เลย

ดังนั้นการปลูกมะนาวควรจะดูแต่พอเหมาะสมกับกำลังของตนเองในการดูแลไม่ว่าจะเป็นกำลังคนหรืองบประมาณ แต่ผู้เขียนแนะนำว่าปลูกแต่พอดีและดูแลให้ดีให้ต้นสมบูรณ์สวยงามก็จะทำให้ผลผลิตดีขึ้นมาด้วย อีกทั้งในบางครั้งสามารถตอนกิ่งเพื่อขายเป็นการเพิ่มรายได้เข้ามาอีกทาง แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นต้องเกิดจากใจรักในการปลูกมะนาวด้วย อันนี้เป็นสิ่งสำคัญที่สุด

1.2k @สงวนสิขสิทธิ์โดย สวนมะนาวท้ายไร่ จังหวัดพิจิตร